Architektura XIX. wiecznego Zgierza. Dobrze zachowana zabudowa drewnianych domów rzemieślniczych, współcześnie zrewitalizowana i odrestaurowana, zajmująca obszar Parku Kulturowego Miasto Tkaczy, stała się atrakcją turystyczną. Była w przeszłości, ale również i dziś jest inspiracją wielu artystów. Twórcy, tacy jak Jerzy Wieczorek, Władysław Rząb, Jerzy Grzywacz, poświęcali wiele uwagi zgierskim zabytkom.

Wiele spośród domów tkackich, wznoszonych na planie charakterystycznej symetrii przez osadników-imigrantów w XIX. wieku, przetrwało w niezłym stanie do naszych czasów. Działania wojenne okazały się dla tej architektury łaskawe i dlatego współcześnie domy starego Zgierza bywają malowniczą zachętą dla artystów.

Drewniane budynki zgierskie portretowali zarówno mieszkający tu malarze, choćby Jerzy Wieczorek (1922 – 1991) i Władysław Rząb (1910 – 1992), jak też twórcy zainspirowani miastem, choć żyjący i działający w innych miejscach.

Do tutejszych artystów, mieszkających i aktywnie pracujących w kulturalnym środowisku miasta, należy z pewnością Jerzy Grzywacz. Urodzony w Bełchatowie, ale zgierzanin z wyboru, regularnie prezentuje swe prace na wystawach w lokalnych ośrodkach artystycznych. Twórca wprawdzie odżegnuje się dziś od dawnej maniery realistycznej, preferując ostatnio styl bliski surrealizmowi bądź abstrakcji, lecz jego wcześniejsze dzieła zainspirowane bywały miejskim pejzażem Zgierza.

Wśród aktywnie działających artystów zgierskich wymienić należy także Marię Łuczak. Wieloletnia nauczycielka plastyki w Szkole Podstawowej nr 1, obecnie instruktorka w zgierskim MOK-u, prowadzi z najmłodszymi adeptami sztuki zajęcia z trudnej sztuki linorytu. Dzieci same przygotowują prace, na których widać architekturę dawnego Zgierza. Inspirują się m.in. grafikami pani Marii, która swoją pasję rysowania zgierskich pejzaży przekazała córce, Hannie Walczak. Do grupy współczesnych artystek, działających pod wpływem lokalnych inspiracji, zaliczamy również Aleksandrę Radwan.

Zgierz bywał również tematem prac artystów związanych ze środowiskiem Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi i przez naturalną bliskość uczelni skupionych na poznawaniu interesujących krajobrazów lokalnych. Z plastycznej rodziny, w której ojciec – Jan – natchnął zamiłowaniem do Zgierza dwóch swoich synów, wywodzą się bracia, Andrzej i Paweł Nawrotowie. Interesującą formę plastycznej ekspresji, czyli papier czerpany, wybrała do przedstawiania swych zgierskich inspiracji Malwina Cholewińska. Warto podkreślić, że wszyscy ci artyści to rodowici zgierzanie.

Stary Zgierz bywał, w przeszłości jak i dzisiaj, przyjazną lokalizacją dla reprezentantów wszystkich sztuk wizualnych – nie tylko plastyków, ale choćby reżyserów filmowych. Plenery zgierskie występują i są rozpoznawalne w wielu filmach znaczących dla polskiej kinematografii, nie tylko w słynnej “Ziemi Obiecanej”. Nie bez powodu zgierzanie są więc dumni ze swojego miasta!

Tekst: Remigiusz Mielczarek